Όλη η αλήθεια για την παινεμένη Κρητική γαστρονομία
Παινεμένη και όχι αδίκως, μιας και αποτελεί το πιο υγιεινό πρότυπο της μεσογειακής διατροφής, με πληθώρα ποιοτικών τροφών, γευστικών συνδυασμών και φρέσκων αρωμάτων. Η κρητική διατροφή έχει τις ρίζες της από τα μινωικά χρόνια και κατάφερε να διατηρηθεί αυτούσια, μέχρι και σήμερα. Παραδοσιακές συνταγές, με ντόπια υλικά αλλά και δημιουργικές γαστρονομικές προσθήκες με εμπνευσμένους πειραματισμούς στοιχειοθετούν την κρητική κουζίνα.
Βέβαια, αν θέλουμε να κυριολεκτούμε, η μοναδικότητά της δεν στηρίζεται μόνο στην ποιότητα και στην αυθεντικότητα των υλικών αλλά και ένα συνδυασμό πολλών άλλων παραγόντων. Πρώτα πρώτα, μιλώντας για κρητική γαστρονομία, οφείλουμε να τονίσουμε την ύπαρξη μιας ολόκληρης φιλοσοφίας που αντικατοπτρίζεται στον κρητικό πολιτισμό. Ειδικότερα, η ώρα του φαγητού είναι ιερή για τους ντόπιους, δεν πρόκειται απλά για πιάτα παρατεταγμένα σε ένα τραπέζι. Είναι η στιγμή που όλα τα μέλη της οικογένειας συγκεντρώνονται γύρω από την κουζίνα για να απολαύσουν ότι απλόχερα τους χάρισε η Μητέρα Φύση, αλλά και για να συζητήσουν, να ανταλλάξουν απόψεις και να δημιουργηθούν, με αυτόν τον τρόπο, δυνατότεροι συναισθηματικοί δεσμοί. Κανείς δεν τρώει μόνος του!
Ξακουστή στα πέρατα του κόσμου είναι και η κρητική φιλοξενία, η οποία ταυτίζεται απόλυτα με το φίλεμα των περαστικών. Ότι καλύτερο υπάρχει στην κουζίνα της νοικοκυράς, θα προσφερθεί με χαμόγελο στον ξένο που θα υποδεχτεί στο σπίτι της. Ελιές, φρεσκο-φουρνισμένα παξιμάδια, παραδοσιακές πίτες και λίγο καπνιστό απάκι με τη συνοδεία μιας εκλεκτής ντόπιας ρακής αποτελούν το καθιερωμένο καλωσόρισμα.
Το φαγητό, φυσικά, δε θα μπορούσε να απουσιάζει και από τις χαρές των Κρητικών. Κάθε γιορτή έχει και το δικό της εκλεκτό έδεσμα. Για παράδειγμα, την ημέρα του Άη Δημήτρη, οι ντόπιοι απολαμβάνουν χοιρινό με σέλινο, ενώ η Κυριακή του Πάσχα τιμάται με αρνί συνοδευόμενο είτε από σταμναγκάθι, μαρούλι ή αγκινάρες· καθιστώντας σαφές πως τα χόρτα δεν λείπουν ποτέ από το τραπέζι των Κρητικών, ούτε καν τις γιορτές. Αυτό είναι ένα από μυστικά της κρητικής διατροφής, που βρίθει από θεραπευτικά βότανα, αγριόχορτα και περισσότερα από 2.000 είδη φυτών, εκ των οποίων τα 200 είναι ενδημικά. Μεταξύ των πιο καταναλώσιμων βοτάνων ανήκουν το αρισμαρί, το σπαθόχορτο, το γαϊδουράγκαθο, η μαλοτήρα, η τσουκνίδα, η ματζουράνα, το φασκόμηλο, η κολιτσίδα και φυσικά η λίστα δεν έχει τέλος. Λόγω των ευεργετικών τους ιδιοτήτων, τα κρητικά βότανα πέρα από συνταγές ή ως αφεψήματα, αξιοποιούνται και για την παρασκευή φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Και κάπως έτσι αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τον λόγο που η κρητική διατροφή έχει αποδειχτεί πως προσφέρει μακροζωία και συμβάλλει στην διατήρηση της καλής υγείας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με επιστημονική έρευνα (1960-1986), οι Κρητικοί αγγίζουν ένα από τα υψηλότερα προσδόκιμα ζωής στον κόσμο (90 έτη) χάρη στις τροφές που καταναλώνουν. Παράλληλα, παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά στις καρδιοπάθειες και κάποια είδη καρκίνου, σε σύγκριση με άλλες χώρες που μελετήθηκαν.
Μα ποιες είναι τέλος πάντων αυτές οι τροφές; Τα σκήπτρα, φυσικά, κρατάει το ελαιόλαδο. Αγνό, παρθένο με γεμάτη γεύση και βαθύ πράσινο χρώμα θεωρείται ελιξίριο ζωής και οι ντόπιοι το γνωρίζουν καλά προσθέτοντας άφθονο από αυτό στις συνταγές τους. Σιτάρι, γιαούρτι, φακές, χαρούπι, μοσχοβολιστό ψωμί και τραγανό παξιμάδι, ξηροί καρποί και πολλά μυρωδικά συνθέτουν την κρητική διατροφική πυραμίδα. Φυσικά, τα φρέσκα φρούτα και τα λαχανικά βρίσκονται στην βάση της, και μάλιστα σπανίως οι Κρητικοί τα καταναλώνουν εκτός εποχής. Εξαιρέσεις γίνονται μόνο όταν πρόκειται για αποξηραμένα φρούτα ή για γλυκά του κουταλιού. Και μιας που έχουμε γλυκαθεί από την περιγραφή, αξίζει να αναφερθεί πως οι Κρητικοί δεν αγαπούν ιδιαιτέρως την ζάχαρη. Γι’ αυτό το λόγο επιλέγουν να πασπαλίζουν τα γλυκά τους με μέλι· ντόπιας παραγωγής φυσικά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η σφακιανή πίτα, οι τηγανίτες, και τα ξεροτήγανα.
Ανάμεσα στα δεκάδες διαλεκτά εδέσματα που θα βρει κανείς στην Κρήτη, σίγουρα πρέπει να δοκιμάσει το γαμοπίλαφο. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό ριζότο σε νερό, μέσα στο οποίο έβραζε για ώρες κατσικίσιο κρέας· προσθέτοντας μια γεμάτη κουταλιά από ντόπιο βούτυρο. Απλά καταπληκτικό! Δυναμικά στην λίστα με τα must-try πιάτα, μπαίνουν οι χοχλοί οι μπουρμποριστοί, όπως ονομάζονται. Είναι, στην ουσία, σαλιγκάρια που τηγανίζονται με αρισμαρί, και αποτελούν τον ιδανικό μεζέ για την ρακή. Αν και νησιώτες, οι Κρητικοί τιμούν το κρέας στην διατροφή τους σαν βουνίσιοι με διαφορετικά είδη κρεάτων και παραλλαγές του ψησίματος ή των συνοδευτικών· το πιο γνωστό πιάτο είναι το αντικριστό, αρνί ψημένο αντικριστά για ώρες. Κι εννοείται πως ότι και να επιλέξετε, η σαλάτα δεν μπορεί να λείπει ποτέ. Χωρίς δεύτερη σκέψη, ο κρητικός ντάκος από διπλοφουρνιστά παξιμάδια με τριμμένη φρέσκια ντομάτα, τοπική μυζήθρα και παρθένο ελαιόλαδο θα σας ενθουσιάσει με την αυθεντική γεύση και την απλότητά του. Κι αυτή η απλότητα, να σημειώσουμε πως, είναι ένα ακόμη από τα μυστικά των κρητικών συνταγών!
Πλούσια, λοιπόν, η διατροφή των Κρητικών που θεμελιώνεται πάνω στο ευλογημένο και εύφορο μεσογειακό έδαφος που καρποφόρα τόσα καλούδια, καθιστώντας το νησί αυτάρκες στην δική του παραγωγή. Μεσογειακό κλίμα, ιδιαίτερη γεωμορφολογία του εδάφους και ηλιοφάνεια σχεδόν όλο το χρόνο είναι στοιχεία που τα συναντάς μόνο στην Λεβεντογέννα. Γι’αυτό και αν σας βγάλει ποτέ ο δρόμος σας, γευτείτε στο έπακρον όλες τις τοπικές λιχουδιές απολαμβάνοντας συνάμα την κρητική φιλοξενία και την ζεστασιά των ντόπιων. Θα είναι μια μοναδική γαστρονομική εμπειρία!